De eerste golf vluchtelingen waren Duitsers en Oostenrijkers die vlak voor de Duitse inval door de Belgen het land werden uitgezet. Een tweede stroom vluchtelingen ontstond door de eerste gevechten in het oosten van België, bij de Duitse grens. Toen begin oktober 1914 de Duitsers Antwerpen begonnen te beschieten kwam de grootste stroom vluchtelingen op gang. Het aantal steeg snel naar 1.000.000 Belgische vluchtelingen, terwijl Nederland op dat moment slechts 6.200.000 inwoners had.

In eerste instantie werden voornamelijk Limburg, Noord-Brabant en Zeeland overspoeld met vluchtelingen. Veel mensen hadden zoveel mogelijk van hun spullen vanuit België meegenomen. Plaatsen als Putte, Bergen op Zoom en Roosendaal kregen zoveel Belgische vluchtelingen te verwerken dat ze dagenlang op straat moesten overnachten. De solidariteit was echter groot. Op veel plekken werden er hulpacties opgezet om alle vluchtelingen snel van onderdak te voorzien. Veel Nederlanders stelden hun huizen open en er werden collectes georganiseerd om kleding en eten te verzamelen.

Vanwege het enorme aantal moesten de Belgen zoveel mogelijk over Nederland verdeeld worden. De statistieken van sommige steden zijn bizar. In 1914 woonden er in Amersfoort bijvoorbeeld 25.000 mensen, waar 19.000 Belgische vluchtelingen bijkwamen. In Maastricht was het inwonersaantal 38.000 en kwamen er 14.000 vluchtelingen bij. Het 16.500 inwoners tellende Bergen op Zoom kreeg ruim 70.000 vluchtelingen te verwerken.

Voor de meeste Belgen was het een relatief kort verblijf. Enkele weken na de val van Antwerpen keerden het grootste deel van de vluchtelingen al terug. Aan het einde van 1914 waren er nog zo’n 200.000-300.000 Belgen in Nederland.

In aflevering 83 van The Dutch Historian Geschiedenis Podcast verteld Axel over deze vergeten episode uit de Nederlandse geschiedenis. Daarnaast is dit verhaal onderdeel van één van de 24 hoofdstukken uit ons nieuwe boek. Het gaat om hoofdstuk 18 genaamd ‘Het Nederlandse Alcatraz’. Je kan ons nieuwe boek hier bestellen.

‍

📸1: Belgen vluchtten naar Nederland (Nationaal Archief).

📸2-3: Belgische vluchtelingen worden opgevangen in Amsterdam (Stadsarchief Amsterdam).

📸4: Een stoet vluchtelingen op het Damrak (Stadsarchief Amsterdam).

📸5: Vluchtelingenoord Uden in 1915.

📸6: De was wordt gedaan in een tentenkamp voor Belgische vluchtelingen

‍